ابن ابی الخیر زرکوب شیرازی و مسئله رجحان بغداد یا شیراز! - وبلاگ کاتالوگ

به گزارش وبلاگ کاتالوگ، ابوالعباس احمد بن شهاب الدین زرکوب شیرازی (670-758ق) دانشمند و مؤلف ایرانی است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری وبلاگ کاتالوگ، بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابوالعباس مشخص الدین احمد بن شهاب الدین ابی الخیر زرکوب شیرازی (670-758ق) دانشمند و مؤلف ایرانی است.

ابن ابی الخیر زرکوب اسم و نسب خود و پدرش را چندین بار در کتاب مشهورش، شیرازنامه، به همین شکل ذکر نموده است. علت شهرت او و دیگر افراد خاندانش به زرکوب آن است که جد عظیم او، یعنی شیخ الاسلام عزالدّین مودود بن محمد بن مشخص الدین محمود (526-663ق)، به زرکوب شهرت داشته و اعقاب او همگی این عنوان را برای خود حفظ نموده بودند.

موطن اصلی آنها اصفهان بود و مشخص الدین محمود، جد عزالدین مودود، یکی از اشراف اصفهان بود. عزالدین مودود هم خود در سال 562ق در اصفهان به جهان آمد، اما در سال 577ق همراه پدرش ابوالفضل محمد به شیراز آمد و در آن شهر نزد شیخ روزبهان بن ابی نصر، از عظیمان مشایخ فارس، تربیت یافت و بعد از وفات او مدتی در خدمت شیخ اوحدالدین کرمانی و شیخ رکن الدین سجاسی بود و مدتی هم در محضر شیخ شهاب الدین سهروردی به فراگیری معارف دینی و عرفانی پرداخت و در زمان سلطنت اتابک ابوبکر بن سعد به شیراز بازگشت و در نزد او مقام و منزلتی یافت تا خاتمه در سال 663ق در 101 سالگی از جهان رفت و در خانقاه خود به خاک سپرده شد.

پسرش سراج الدین حسین نیز که از عظیمان و ائمه عصر خود بود، یک سال پس از مرگ پدر درگذشت؛ اما مقام امامت همچنان در خاندان آنها باقی ماند، چنان که شیخ الاسلام شهاب الدین، پدر ابن ابی الخیر زرکوب هم از مشایخ روزگار خود بود و در محضر علی بن بزغش شیرازی پرورش یافت.

زرکوب پس از تکمیل تحصیلات علوم و کسب معلومات، تصمیم گرفت به سیر و سیاحت در آفاق بپردازد. محیط فارس را مدتی ترک کرد و بعد به بغداد رفت و به جمع فاضلان و ادیبان این شهر راه یافت. چنان که از مقدمه شیرازنامه می توان دریافت، علت تألیف این کتاب بحثی بود که میان او و یکی از هم نشینان درباره فزونی شیراز یا بغداد بر یکدیگر درگرفت و چون مصاحب او برای اثبات سخنان خود در خصوص فزونی بغداد بر شیراز، کتابی در ذکر بغداد به او نشان داده بود، او نیز به تقلید از آن، شیرازنامه را نوشت.

وی این کتاب را که درباره تاریخ شیراز و ذکر بقاع و مشایخ و علما و ائمه و فرمانروایان آن سرزمین بود به نام حاجی قوام الدین حسن تمغاچی (متوفی 754ق) تألیف کرد که ممدوح حافظ نیز بوده است.

ابن ابی الخیر زرکوب، علاوه بر شیرازنامه، کتاب های دیگری دارد که از جمله می توان به اینها اشاره نمود:

1. کتابی در دو جلد در توضیح سلطنت شاه شیخ ابواسحاق شیرازی (متوفی 758ق)؛

2. عمدةالتواریخ که گویا مطالب دیگری غیر از توضیح سلطنت شاه شیخ ابواسحاق در آن آمده بود؛

3. کتابی در توضیح اقوال شیخ امین الدین بلیانی.

البته از تمام این کتاب ها فقط شیرازنامه به دست ما رسیده و از دیگر کتاب ها اثری باقی نمانده است.

4104/پ