نئولیبرالیسم و ضعف آن در تحلیل - وبلاگ کاتالوگ

به گزارش وبلاگ کاتالوگ، نظام بهرامی کمیل، جامعه شناس و منتقد فرهنگی و نویسنده کتاب هایی چون گونه شناسی روشنفکران ایرانی، نام باوری و… در تازه ترین یادداشت خود به بحث درباره مفهوم نئولیبرالیسم پرداخته است. این یادداشت را در ذیل بخوانید:

در مقاله ای که در وبلاگ کاتالوگ (اینجا) منتشر کردم؛ بکارگیری اصطلاح نئولیبرالیسم را برای تحلیل شرایط اقتصادی و سیاسی ایران، مناسب ندانستم. دلیل مخالفتم این بود که اولاً تعریف نئولیبرالیسم مانع نیست؛ زیرا معتقدان به این مفهوم تمام کشورهای دنیا را کما و بیش نئولیبرالیستی می دانند و ما نمی فهمیم که بطور عینی و مصداقی چه کشورهایی غیرنئولیبرالیستی هستند.

اشکال مهمتر را با استفاده از نظر برتراندراسل دوباره مطرح می کنم. به نظر من مفهوم نئولیبرالیسم و تعریف آن؛ تحلیلگر نیست. به عبارت دیگر تعاریف باید جامع، مانع و مهمتر از همه تحلیل گر باشند. با ارائه مصادیق متعدد ضعف قدرت تحلیلی این مفهوم را نشان دادم. برای مثال گفتم طبق نظر برخی چپ های ایرانی بعد از فوت امام خمینی (ره) و از دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی به بعد، نئولیبرالیسم در ایران حاکم شده است؛ بنابر این این گروه بطور ضمنی تفاوت ذاتی و عمیقی بین این دو دوره قائل می شوند. درحالی که به نظر می رسد حکومت جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته تغییر ساختاری و بنیادینی نکرده است. در آن مقاله گفتم آقای اباذری، مجری معروف تلویزیون آقای فردوسی پور را جاده صاف کن و کارگزار نئولیبرالیسم در فوتبال می دانست؛ اما پس از اخراج او توسط مدیر جوان شبکه سه، تحلیل و تفسیری برای ارائه نداشت.

چند روز پیش و در حاشیه سران گروه بیست ولادیمر پوتین گفت؛ ارزش های لیبرال و عصر لیبرالیسم و دموکراسی لیبرال تمام شده و دنیا منتظر رهبران مقتدر و بزرگ (همچون خودش) هست. برخی کشورهای اروپایی و مقامات اتحادیه اروپا به این گفتار واکنش تندی نشان دادند و از آرمانهای لیبرالیسم و دموکراسی لیبرال دفاع کردند. اما تحلیلگرانی که از صبح تا شب اسم رمز نئولیبرالیسم را بکار می برند و روسیه و چین را کنار دانمارک و هلند و کانادا قرار می دهند؛ هیچ تفسیر و تحلیلی از سخنان پوتین و پاسخ اروپاییان ارائه نکردند. دلیل تعیین است؛ نئولیبرالیسم ظرفیت چندانی برای تحلیل چنین وقایع و اخباری ندارد. پرسش این است که؛ اگر این دو گروه همگی کشورهای نئولیبرال هستند؛ پس چرا ناگهان در دو اردوگاه متضاد صف آرایی می کنند؟ اگر روزی بین روسیه و چین و کره شاقتصادی از یک طرف و اروپا و آمریکا و کانادا از طرف دیگر، جنگی شروع شود منتقدان نئولیبرالیسم طرف کدامیک را می گیرند؟ پاسخ را در واکنش اجداد این گروه ها در به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان و کودتای 28 مرداد 1332 در ایران پیدا کنید.

نئولیبرالیسم نمی تواند بین دیکتاتوری سرمایه داری که توسط موسولینی، هیتلر، پینوشه و پوتین اجرا می شود با سرمایه داری لیبرال که توسط اتحادیه اروپا، کانادا، ژاپن، استرالیا و آمریکا اجرا می شود؛ تفاوتی قائل شود؛ زیرا این مفهوم قدرت تحلیلی چندانی ندارد.