وجه التزام در قراردادها چیست؟ - وبلاگ کاتالوگ

به گزارش وبلاگ کاتالوگ، وجه التزام مبلغی است که در قرارداد مشخص می گردد تا در صورت عدم انجام تعهدات هر یک از طرفین معامله به عنوان جریمه از او دریافت گردد. وجه التزام به انگلیسی Consideration یا Penalty clause گفته می گردد.

اگر تجربه بنگاه رفتن یا انجام معامله را داشته باشید حتماً به واژه وجه التزام در متن قولنامه ها و قراردادها برخورد کرده اید. آیا می دانید که وجه التزام چیست؟ یا این که چگونه تعیین می شود؟ اصلاً به متنی که برای وجه التزام در قراردادها ثبت می شود دقت کرده اید؟ وبلاگ کاتالوگ وجه التزام را در این مقاله واکاوی می نماید.

وجه التزام در قراردادها چیست؟

وقتی قراردادی بین دو طرف بسته و قطعی بشود و یکی از طرفین معامله کاری کند که معامله انجام نشود باید مبلغی را به عنوان جریمه به طرف مقابلش پرداخت کند که به این مبلغ وجه التزام می گویند. در واقع وجه التزام خسارتی در قبال عدم انجام تعهد انتقال رسمی ملک یا مورد معامله است.

از نظر فقهی و حقوقی وجه التزام این طور تعریف می شود:

مبلغی است که متعاقدین در حین انعقاد عقد به موجب توافق (خواه ضمن همان قرارداد اصلی، خواه به موجب موافقت مستقل، که در این صورت باید پیش از بروز تخلفِ متعهد از تعهد باشد) به عنوان میزان خسارت (مادی یا معنوی) محتمل الوقوع ناشی از عدم اجرای تعهد و یا ناشی از تأخیر در اجرای تعهد، پیش بینی کرده و بر آن توافق کنند. چنین توافقی هرگاه به صورت شرط ضمن عقد باشد، شرط جزاء یا شرط کیفری نامیده شده است.

وجه التزام به انگلیسی

در زبان انگلیسی چند لغت معادل اصطلاح وجه التزام وجود دارد که اصلی ترین آن Consideration است. برای وجه التزام برای انجام قرارداد می توان از اصطلاح Performance bond استفاده کرد و در حقوق و جزا از Recognizance یا Penal sum استفاده می شود. شرط وجه التزام در قراردادها هم با اصطلاح Penalty clause نشان داده می شود.

نحوه تعیین وجه التزام

اگر در اجرای قراردادی تخلفی حاصل شود، جبران خسارت های ناشی از آن به یکی از سه روش زیر امکان پذیر است:

1. تعیین وجه التزام به وسیله قانوندر ماده 719 قانون آئین دادرسی مدنی آمده است:

   در دعاوی که موضوع آن وجه نقد است اعم از این که راجع به معاملات با حق استرداد یا سایر معاملات استقراضی یا غیر معاملات استقراضی باشد، خسارت تأخیر تأدیه معادل صدی دوازده (12%) محکومٌ به، در سال است و اگر علاوه بر این مبلغ، قراردادی به عنوان وجه التزام یا مال الصلح یا مال الاجاره و هر عنوان دیگری شده باشد، در هیچ مورد بیش از صدی دوازده در سال نسبت به مدت تأخیر حکم داده نخواهد شد؛ لیکن اگر مقدار خسارت کمتر از صدی دوازده تعیین شده باشد به همان مبلغ که قرارداد شده است حکم داده می شود.

   در ماده 726 هم آمده است:

   هرگاه به عنوان خسارت بیش از مبلغی که قانون تعیین کرده است تأدیه شده باشد دعوی استرداد آن مسموع نخواهد بود.

   و در ماده 522 می خوانیم:

   در دعاوی ای که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه دائن و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت کرده، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر این که طرفین به نحوه دیگری مصالحه کنند.

2. تعیین وجه التزام دادگاه

   در این گونه موارد متعهد له باید ثابت کند که از عدم انجام تعهد یا تأخیر در آن خسارت دیده و میزان این خسارت را با جلب نظر کارشناس تعیین کند.

3. تعیین وجه التزام توسط طرفیندر این گونه موارد میزان خسارت با توافق هر دو طرف تعیین می شود. این توافق می تواند قبل از ورود خسارت یا بعد از آن تعیین شود.

وجه التزام در قولنامه

وجه التزام می تواند به یکی از دو روش زیر در قولنامه قرار بگیرد:

1. در قولنامه ذکر می شود در صورتی که فروشنده یا خریدار از اجرای مفاد تعهد خویش امتناع کند مبلغی را باید به طرف مقابل بپردازد. در این صورت اگر فروشنده به تعهد خود (انتقال مال) عمل نکند خریدار می تواند با احراز عدم اجرای تعهد وجه التزام تعیین شده را مطالبه کند.
2. طرفین به طور جامع تری توافق می کنند که در تاریخ تعیینی در دفترخانه حاضر شوند و سند رسمی تنظیم کنند و در صورت عدم حضور هر یک از طرفین، آن فرد مکلف است مبلغی را به طرف مقابل بپردازد و تعهد خود را هم انجام دهد.

نمونه قرارداد وجه التزام

در این قسمت دو نمونه از متن هایی که در قراردادها برای تعیین وجه التزام نوشته می شود را می بینید:

• وقتی مورد قرارداد فروش ساختمان باشد:

منافع مورد معامله قبلاً به کسی واگذار نشده و با قرار مورد معامله تماماً در تصرف فروشنده می باشد که ضمن العقد لازم حاضر، فروشنده متعهد و ملتزم شده مورد معامله را تماماً و سالما در تاریخ ……………… تخلیه کرده در همان تاریخ تحویل خریدار نماید و نیز برای هر روز عدم تخلیه و تحویل از تاریخ مزبور متعهد و ملتزم به پرداخت مبلغ ……………… ریال روزانه به عنوان خسارت تأخیر در تخلیه و تحویل و به عنوان وجه التزام به خریدار می باشد و خریدار حق دارد از تاریخ سررسید مزبور لغایت مدت ده روز برای تخلیه و تحویل و وجه التزام مذکور علیه فروشنده در دادگاه صالحه اقدام نماید همچنین فروشنده متعهد به تأدیه و تسویه حساب بدهی های آب و برق و گاز مزبور تا روز تخلیه و تحویل می باشد در غیر این صورت خریدار می تواند آن را تأدیه و سپس با ارائه قبوض مثبته از فروش وصول کند.

• و زمانی که مورد قرارداد فروش محصول باشد:

کننده فروش یک فقره چک به مقدار ........... ریال به شماره ………………… نزد بانک …………… به تاریخ / / 13 در وجه شرکت ............... برای تضمین پیش پرداخت محصولات موضوع قرارداد و حسن انجام قرارداد به شرکت تحویل نمود. (امکان تغییر نوع و میزان وجه ضمانت به وسیله مذاکرات حضوری وجود دارد.)