یاقوت های سرخ و سیاه کند علیا - وبلاگ کاتالوگ

به گزارش وبلاگ کاتالوگ، مرضیه موسوی-خبرنگار: شاخه های درختان، سنگین از دانه های سرخ و سیاه گیلاس، سر خم نموده اند.

کافی است دست دراز کنی تا نخستین شاخه درخت، مشتی از معروف ترین گیلاس تهران را در دامنت بریزد. فصل برداشت این محصول در روستای کندعلیا از راه رسیده و غروب، کامیون ها میوه های بارزده را به انبارهای بسته بندی می برند. شمیران دومین تولیدنماینده گیلاس در کشور است و 80 درصد محصول گیلاس شمیران در روستای کند علیا برداشت می گردد، محصول درجه یکی که میوه های دستچین شده آن سال هاست راه میوه فروشی های تهران را گم نموده اند و اغلب به کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین روسیه صادر می شوند. در فصل چیدن گیلاس با باغدارهای این روستا همراه شده ایم.

• وقتی گیلاس جای سیب شمرون نشست

زمین های روستای کند علیا تا یک قرن پیش قلمرو صیفی و حبوبات بود، نخود و لوبیا و کدو و چیزهای دیگر. کم کم کشاورزان اطراف زمین های خود را با درخت، مرزبندی کردند و پای درختان سیب به این زمین ها باز شد؛ سیب هایی که بعد از رسیدن، ترکیبی از رنگ زرد و سبز دارند و به سیب های شمرون معروف هستند. درختان پر محصول که صرفه مالی خوبی هم داشتند خیلی زود جای محصولات صیفی و حبوبات را روی زمین های کند علیا گرفتند. 80 سال پیش بود که یکی از اهالی روستا به ارومیه سفر کرد و در بازگشت از این سفر نخستین نهال گیلاس را به همراه خود به شمیران آورد. حسن سجودیان دهیار کند علیا می گوید: تا قبل از آمدن نخستین نهال گیلاس به روستای کند علیا، معروف ترین محصول اینجا سیب شمرون بود. آب و هوای خنک و آب کافی و خاک حاصخیز روستا دست به دست هم داد تا درختان گیلاس در این محدوده به خوبی ثمر دهند و باغدارها هم از آن استقبال کردند. به مرور درختان سیب جای خود را به درختان گیلاس دادند. در حال حاضر روستای کند علیا 80 درصد محصول گیلاس شمیران را به خود اختصاص می دهد. کیفیت این گیلاس ها به قدری است که محصولات درجه یک آن به عنوان محصول صادراتی، به دست کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر کشورها می رسد. خاک و آب و هوای خوب روستای کند علیا باعث شده تا درختان گیلاس طول عمر بیشتری نسبت به درختان عادی داشته باشند و قدیمی ترین درختان روستا حالا 80 ساله هستند.

• بزرگ ترین باغ های گیلاس تهران

باغ های گیلاس در کمرکش تپه ها و کوه های شمیران جا خوش نموده اند و تکیه به کوچه های روستا داده اند. راه های مالرو تنها راه رسیدن به اغلب این باغ هاست و از نخستین ساعات صبح، باغدارها و کارگران از سراشیبی تپه ها بالا می روند. حمزه یزدانی از باغداران قدیمی روستا می گوید: در این روستا بیش از 250 هکتار باغ گیلاس وجود دارد. اغلب این باغ ها راستا دسترسی راحتی ندارند و برای رسیدن به آن باید سراشیبی تندی را طی کنیم. این موضوع در فصل چیدن محصول خود را نشان می دهد. چراکه کامیون و نیسان نمی تواند تا کنار باغ بیاید و ما باید بعد از چیدن محصول، آن را با قاطر به حیاط خانه خود ببریم. تا غروب دوباره میوه های چیده شده را بار قاطر کنیم و به میدان اصلی روستا ببریم که محل تجمع نیسان ها و ماشین های باری است. هر باغداری برای رسیدگی به درختان باغش باید یک یا دو کامیون کود پای درختان بریزد. اما چون امکان تردد با کامیون و نیسان نیست، مجبور هستیم به یاری کارگران و بعد از بارها رفت وآمد این کودها را پای درختان بریزیم. او از کاستی هایی می گوید که اگر رفع شوند بار زیادی از هزینه های تحمیل شده به کشاورز و باغدار را کم می نماید: با وجود باغ های فراوان در روستاهای شمیران و با وجود اینکه گیلاس کند علیا محصول مهمی در صادرات شمیران است اما بارانداز و میدانگاه تعیینی برای تحویل بار به خریداران در اینجا وجود ندارد. دلال ها غروب با خودروهای خود به اینجا می آیند و بسته به میزان عرضه و تقاضا، محصول را ارزشگذاری می نمایند. در روستا سردخانه ای وجود ندارد تا اگر به هر دلیلی محصول چیده شده در آن روز خریدار نداشت، بتوانیم آن را در سردخانه نگه داریم. کافی است به هر دلیل ناگهانی یک روز در کشور تعطیلی اعلام گردد؛ بار آن روز روی دستمان می ماند و متضرر می شویم. حتی اگر آن روز محصولی برداشت نکنیم باید مزد کارگر را بپردازیم که تقریباً نیمی از سود فروش محصول باغ است.

• راه دراز باغ های روستا

کارگران اغلب مهاجران اهل افغانستان هستند یا از استان های مختلفی مثل کردستان و لرستان به کندعلیا آمده اند. تر و فرز از درخت بالا می روند و روی شاخه ای مرکزی مستقر می شوند. سطلی را که از قبل به طناب بسته اند بالا می کشند و گیلاس های چیده شده را در آن می ریزند. آتش کوچکی در گوشه ای از باغ علم نموده اند و کتری دود گرفته ای روی آن آرام می جوشد تا کارگرها همواره چای آماده داشته باشند. رحمان کارگر مهاجری است که گیلاس های چیده شده را به همراه چند کارگر دیگر دستچین می نماید. بسته به محصول درختان باغ، گیلاس ها به 3 یا 4 دسته جداگانه تقسیم می شوند. مرغوب ترین ها، درشت و بی نقص و درخشان، در سبدی جا می گیرند. سبدی دیگر گیلاس هایی که به اندازه گیلاس های صادراتی رشد ننموده اند و آخرین سبد، مخصوص گیلاس های درجه 3. سبدهای آماده و بسته بندی شده، روی هم تلنبار می شوند تا بار قاطر شوند و به حیاط خانه های باغداران برود. رحمان می گوید: در روز بیش از 4 بار برای بردن بار گیلاس ها راه باغ تا خانه صاحب باغ را با قاطر طی می کنیم. به طور متوسط هر نفر از صبح تا ظهر بار 3 یا 4 درخت را می چیند و ما بسته بندی می کنیم. میزان چیدن بار بیشتر به خریدار بستگی دارد و قیمت محصول. گوشه و کنار باغ نردبان هایی تکیه داده به درخت به چشم می خورد. کارگران کم سن و سال تر که جثه ای ورزیده تر دارند برای بالا رفتن از درختان نیازی به نردبان ندارند و از شاخه ها بالا می روند. کارگرها گرچه مهاجر هستند و فصلی، اما سال هاست موقع چیدن محصول به روستای کند علیا می آیند. یا در فصل پاییز و زمستان به هرس کردن درختان، کود دادن باغ و کارهای دیگر یاری نمایند. کند علیا علاوه بر گیلاس محصولات دیگری هم دارد، از گردو و سیب گرفته تا گلابی و آلو و آلبالو و محصولات دیگر. باد بوی ریحان و نعناع را از باغچه های گوشه باغ در فضا پخش می نماید و صدای زنگوله بره های دامداران روستا به گوش می رسد.

• باغداری در کند علیا هنوز سنتی است

کشاورزی در روستای کند علیا هنوز هم به شکل سنتی انجام می گردد. باغ ها با تراکم درختان روبه رو هستند و برای آبیاری درختان باغ از زه کشی های قدیمی استفاده می نمایند. روزآب باغ های کند علیا دوره ای 12 روزه دارد و در هر روز از این دوره، هر باغ متناسب با وسعتی که دارد ساعات محدودی می تواند از جریان آب استفاده کند. حمزه یزدانی می گوید: جهاد کشاورزی برای جدول کشی جوی آب زحمت زیادی کشیده است. با این حال کشاورزی و باغداری در این روستا به روش های سنتی انجام می گردد. در حال حاضر در روستا تنها 4 نفر هستند که از آبیاری قطره ای برای باغ خود استفاده می نمایند. ما به تنهایی نمی توانیم زمین ها و باغ های خود را به سیستم آبیاری قطره ای مجهز کنیم. چون هم دانش این کار را نداریم و هم از پس هزینه های آن بر نمی آییم. در صورتی که اگر جهاد کشاورزی این کار را برای باغداران انجام دهد تنها 20 درصد هزینه ها از طرف ما باید پرداخت گردد و این یاری بزرگی به ماست. من 10 سال پیش برای نخستین بار برای استفاده از آبیاری قطره ای باغم اقدام کردم. برای این کار باید حوضچه ای در باغ می ساختم و شرایط خاصی را مهیا می کردم.

بعد از طی کردن هفت خوان برای نصب سیستم آبیاری قطره ای، جهاد کشاورزی گفت به دلیل اینکه وسعت باغ من چند متری بیشتر از حد تعیین شده برای اولویت های اول است، پرونده باغ من باید در نوبت های بعدی قرار بگیرد. مشکل دیگری هم که ما اینجا داریم، تفکر سنتی پدران ما و مالکان قدیمی باغ هاست که فکر می نمایند هرچه تعداد درختان در زمین بیشتر باشد، صرفه مالی بالاتری خواهد داشت. در صورتی که دانش باغداری امروز فاصله معینی برای درختان در نظر گرفته است و اگر این فاصله درختان از همدیگر کم گردد، نور به درستی به محصولات نمی رسد و کیفیت محصول کم می گردد. جای این آموزش ها در میان باغداران روستا خالی است. همچنین وجود یک مرکز آزمایشگاهی آب و خاک در شمیران می تواند به ما یاری کند تا در فواصل زمانی تعیین، از کیفیت خاک و آب و محصولمان مطمئن شویم. در کل شهرستان شمیران چنین آزمایشگاهی وجود ندارد و ما مجبوریم هرچند ماه یکبار برای آزمایش خاک و آب زمین ها، نمونه هایی را جمع آوری کنیم و به کرج برویم. چیزی به غروب نمانده. کارگران خسته از یک روز پرکار، آخرین سبدهای گیلاس را بار قاطر می نمایند و به سمت خانه مالک باغ روانه می شوند تا مزد امروزشان را پیش از خشک شدن عرقشان بگیرند. تیر ماه اوج فصل برداشت محصول گیلاس در کند علیاست و کارگران خود را برای فردای دوباره و چیدن دوباره میوه ها آماده می نمایند.